نقد و بررسی کتاب «به باغ همسفران» زندگینامه داستانی شهید احمد باقری ـ ۲۶ آذر ۱۳۹۸
جلسه نقد کتاب «به باغ همسفران» با حضور نویسنده و منتقد مطرح حوزه ادبیات پایداری و دفاع مقدس، جناب آقای نصرت‌الله محمودزاده در سالن قصرشیرین باغ موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در تاریخ ۹۸/۹/۲۶ برگزار شد.
در ابتدای جلسه آقای عبدالله قهری مدیر اسناد، مدارک و کتابخانه موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ضمن عرض خیرمقدم به مدعوین، از نویسنده کتاب درخواست کردند در خصوص کتاب توضیحاتی را بیان کنند.
بهاره بهنام نیا نویسنده کتاب به باغ همسفران توضیح داد: روند نگارش داستان دو سال طول کشید و نامگذاری کتاب نیز بر گرفته از یکی از شعر‌های سهراب سپهری است. شهید احمد باقری با حفظ سمت، فرمانده نیروی زمینی و دریایی چابهار بود که پس از سال‌ها مجاهدت خاموش، در سال ۱۳۶۷ در جاده ایرانشهر به چابهار به شهادت رسید.
در ادامه نصرت‌الله محمودزاده گفت: اساساً نوشتن در رابطه با شهدای اطلاعات و امنیت که زندگی خاکستری داشتند بسیار سخت و دشوار است چون شهدای اطلاعات و امنیت انسان‌هایی خاموش بوده‌اند.
وی ادامه داد: اگر می‌توانستیم ویژگی فرماندهانمان را به نگارش در بیاوریم، بدون شک نظریه‌های فرماندهان جنگ‌های جهانی پوست می‌انداخت، چرا که فرماندهان ما بر قلب‌ها فرماندهی می‌کردند. خوشبختانه انجمن پیشکسوتان سپاس که یک نهاد مردمی است توانسته تاکنون در حوزه شهدای اطلاعات و امنیت، فعالیت‌های خوبی انجام دهد.
این رزمنده دوران دفاع مقدس با بیان این‌که انجمن پیشکسوتان سپاس راه درستی را انتخاب کرده است، توضیح داد: من تصور می‌کنم اساساً بعد از ۳۰ سال بتوانیم به این شهدای اطلاعات و امنیت یا شهدای اطلاعات و عملیات بپردازیم، اما موضوعی که مهم است این می‌باشد که باید در طراحی و ورود به تحقیق در این حوزه تجدید نظر کنیم.
محمود زاده ادامه داد: با نگاه به کتاب « به باغ همسفران» ما با سبک جدیدی رو‌به رو هستیم که تازه است، اما موضوع این است که نویسنده باید به ما بگوید که کتاب زندگینامه نوشته یا مستند؟
شهید احمد باقری می‌خواهد به واسطه نویسنده با نسل بعد از خودش پیوند خوبی برقرار کند. حوالی حوادث، یافته‌های شخصیت، طراحی اسم‌ها، فضاسازی و ایده پردازی از جمله مؤلفه‌هایی است که در نگارش رمان و مستندنگاری باید به آن توجه کنیم. ای‌کاش در این کتاب که بیشترش در جغرافیای سیستان و بلوچستان جریان دارد به مرام گمشده بلوچ‌ها نیز اشاره می‌شد. ما باید در نگارش، قلمی مستقل و آزاد داشته باشیم.
وی یادآور شد: خانم بهاره بهنام نیا که نویسندگی زندگینامه شهید احمد باقری را در این کتاب برعهده داشته است به طور نسبی نمره قابل قبولی در این سه اصل می‌گیرد. موضوعی که ما باید در نگارش‌ها به آن توجه داشته باشیم این است که از فرمول‌های نگارش قرن بیست‌و‌یک خارج شویم. خوشبختانه این نویسنده توانسته است به عنوان یک خط‌شکن دست به چنین اقدامی بزند و داستانی در دل داستان دیگر را روایت کند.
محمود زاده در ادامه گفت: اساساً نقد موضوعی سیاه و سفید نیست و ما نمی‌توانیم درباره اثری نظری مطلق بدهیم. نقد در فضای خاکستری شکل می‌گیرد و باید به دور از جانب‌داری از زبان سوم شخص بیان شود.
در بخش دیگری از این نشست شهنار باقری همسر شهید احمد باقری در سخنانی اظهار کرد: پس از ۳۲ سال که از شهادت احمد می‌گذرد ما به او می‌پردازیم. متاسفانه تاکنون کسی برای شهدای بلوچستان کاری نکرده است و به همت انجمن پیشکسوتان سپاس کمی از غربت شهید باقری کاسته شده است.
وی خاطر نشان کرد: البته خود شهید نیز با وجود این‌که بارها توسط اشرار یا منافقین، ترورهای نافرجام شده بود، هیچگاه از کاری که انجام می‌داد صحبت نمی‌کرد، چرا که تصور می‌کرد ممکن است ریا باشد.
دربخش دیگری از نشست، محمودزاده اظهار داشت: گرچه این اثر به شیوه داستانی به نگارش در‌آمده، اما محتوای آن مستنداتی است که نویسنده و همکارانش در اثر مصاحبه و گفتگو با نزدیکان و همرزمان شهید به دست آورده اند و نویسنده با مهارت خاص خود، آن اطلاعات را در بخش‌های مختلف کتاب گنجانده است. محمود زاده بیان کرد: روایت‌گری داستان به گونه‌ای است که نویسنده با پیش بردن دو روایت ( در دو خط زمانی) یکی در حال و دیگری در گذشته با شخصیت‌های مشترک و غیرمشترک؛ داستان را به انتها می‌رساند، این امر باعث شده است تا مخاطبان بیشتری انگیزه مطالعه این کتاب را پیدا کنند. درمورد روایت اول، داستان به نوعی اسرارآمیز، خاص و ابهامی که در سرانجام زندگی ریحانه و احسان است ماجرا را دنبال می‌کند.
در پایان نویسنده کتاب به باغ همسفران بیان کرد: زندگی شهید احمد باقری جدای از فراز و نشیب‌های امنیتی جنبه شاعرانه نیز داشت. یکی از دلایل طولانی شدن نگارش کتاب این است که کار نویسندگی در کنار کوشش به جوشش نیز نیاز دارد.